A festa do Magosto
No mes de Novembro, a casta? recupera a importancia que o millo e a pataca lle arrebataron nas lareiras galegas hai varios s?ulos. Nestes d?s rendeselle culto, ?o Magosto.
INTRODUCCI?
O aire das fr?s noites do 1 e o 11 de novembro levou sempre en Galicia
o recendo das casta?s asadas. O
Magosto era o tempo que os
galegos reservaban para honra-las colleitas, despois do equinoccio, un
costume que nestes ?timos anos se intenta recuperar.
Proclamada de novo ra?a, o queixume da casta? mentres ?coci?da
convida a compartir con familiares e amigos as horas nocturnas alumeados
polas fa?cas da lareira e a luz das lapas baixo o ceo raso.
?rito que acompa? a noite no lle falta de nada. Festa de mozos e
mozas, eles traen o vi? tinto novo -o primeiro da colleita do ano-,
mentres elas xuntan os froitos.
Para asalas colocase sobre o chan a foupa -agulla de pi?iro, toxo o
loureiro- e enriba disp?ense as casta?s, que ser? cubertas por un
novo manto de foupa. Cando est?preparado, pr?dese o lume na capa de
abaixo, que ser?a que sinale o ritmo da celebraci?, e en canto se
apaguen as lapas indicar?que as casta?s est? listas para comer. Con
vi? -nalg?s sitios adozado con mel-, chourizos e pan remata o
suculento men? e a sobremesa p?ena os xogos, os contos de ?imas e
monstros e a latricada.
Os nenos non faltar? ?seu divertido costume: coller? un pu? de cinza
e tisnar? as caras uns a outros, chanza que repetir? logo cos adultos.
Entre carreiri?s, berros, tonas de casta?, anacos de chourizo, charlas
e grolos ir?transcorrendo calma unha noite especial que, doutra volta
en torno ?lume, tenta irmandar ?galego cuns devanceiros ? que segue
unido polo vencello da tradici?.
Di o refr?: "Por san Marti? faise o magosto
con casta?s asadas e vi? ou mosto".
Novembro representa, en terras galegas, o tempo do Magosto e o comezo da
temporada da matanza do porco.
Por
San Marti?
cel?ranse reuni?s en casas e barrios durante as que se comen casta?s
asadas
acompa?das por chourizos e polo primeiro vi? tinto da colleita do
ano.
A ORIXE DO TERMO MAGOSTO
Hai varias teor?s sobre a orixe do seu nome: mentres uns coidan que v? do lat? "magus ustus" algo as?co significado "gran fogueira", outros especialistas pensan que "Magosto" deriva do lat? "magro" coa equivalencia de grande, con algo de "magus", m?ico o feiticeiro.....
A ORIXE DA FESTA DO MAGOSTO
?unha festa de orixe pag?que logo foi cristianizada, e, como t?alas festas de car?ter agrario, pode situarse na Prehistoria, cando o ser humano vai adquirindo consciencia individual e social . ?unha festividade relacionada co culto ?fecundidade; de a?a s? relaci? directa co lume, representando ?sol, deus fecundador da terra.
Tr?ase tam? dunha comida comunitaria e ritual que reforza os vencellos comunitarios do mundo rural, galego; ten un car?ter alegre e de acci? de gracias polos froitos recolleitos, as?coma de homenaxe ? casti?iros e as casta?s.
Con posterioridade foi asociada ? santos e defuntos, por iso se festexa o 1 de novembro, por ser unha comida que simboliza a morte do ciclo solar anual. M?s tarde nas terras de Ourense pasou a celebrarse o d? 11 de novembro, festividade de San Marti? de Tours, padroeiro da cidade das Burgas. De Ourense espallouse por toda Galicia, collendo novos matices, a?da que corre risco de perde-la s? orixinalidade e espontaneidade popular tradicional
Segundo crenzas antigas a casta? era como un s?bolo da ?ima dos defuntos.Tradicionalmente outono, casta? e defuntos aparecen asociados na festa dos magostos. Ent?dese que cada casta? comida ?unha alma liberada do purgatorio. Dise tam? que despois da festa as almas vi?n a quentarse nas brasas das fogueiras, polo que cumpr? deixar algo de casta?s para a parroquia dos mortos.
Murgu? consideraba a festa do magosto coma un banquete funerario no que a casta? e o vi? simbolizar?n a morte e a vida. Hoxe en d? fanse na eira da casa, nas adegas, nas lareiras das coci?s, pero segue a tradici? de facelas no monte ou nun escampado no que o lume non poida facer mal.
Prep?ase con certa antelaci?, po?ndose de acordo para co?cer o que aportar?cadaqu?, sobre todo casta?s e vi?, e tam? chourizos e augardente para a queimada. Unha tarde solleira ?hora da merenda-cea ?ideal para a celebraci? do magosto.
Despois de xantar, a partir das tres com?ase a face-los preparativos. In?iase a andaina cami? do monte, atop?dose con outras familias ou grupos de amigos, b?case o lugar apropiado( escampado, encrucillada, longa laxa de pedra), todos van cantando e facendo leiras. B?case frouma, palla, tam? acios de morodos que neste tempo est? a madurar.
Ac?dese o lume, arde, inicialmente t?tase loureiro para que de cheiro e produza ru?o, e tam? mu?cos de verde para que de columnas de fume branco mesto. Xa reunidos e amoreada a frouma necesaria precederase a pica-las casta?s para que no rebenten. Esp?ase que desapareza o lume e fiquen as brasas para esparexe-las casta?s, controla-lo seu punto.
OS ELEMENTOS B?ICOS DO MAGOSTO
Coma elemento b?ico e imprescindible do magosto citar?o-la
casta?, nai e filla do
casti?iro.
O segundo elemento ?o lume, con todo o
que simboliza, como representaci? do deus sol dador de vida e elemento
purificador.
Outro elemento importante do magosto ?o vi?,
que non deixa de se-lo sangue da terra.
Pan de centeo e millo, empanadas, chourizos, patacas (que se soen asar
no lume sen depenar), e augardente para a queimada (de novo outra
purificaci?), son suficientes para este d? de troula.
Ocupa un lugar eminente a le?, outro froito
da terra, para facer un bo lume.
O SECADO DAS CASTA?S
As casta?s s?anse de diferentes maneiras: nunhas partes s?anse ?sol; noutras en fornos, e nalgunhas c?anas ? fume das coci?s. Despois de secas, nunhas partes gardan a c?cara, e noutras m?danas e den?anas non s?da c?cara exterior, sen? tam? da interior, deix?doas limpas, brancas e curadas.
Para descascalas, nuns sitios enchen un saco h?ido e despois apal?no ata que lles saen as c?caras interior e exterior, que se est? ben secas, hanlles sa? con facilidade; noutros sitios po?n poucas casta?s no saco para collelo logo entre dous homes polos extremos, ?gueno ? aire e sac?eno con forza contra un banco que po?n no medio.
Terminada esta primeira manobra p?ase a limpalas usando unha criba, e outros
av?tanas coma o trigo, pero de calquera modo as casta?s quedan enteiramente
separadas de c?cara na que est? envoltas, e non falta m?s que darlle a ?tima
man para separar as danadas e feitas anacos das que est? enteiras, sas e en
estado de conservarse.
O mes de Novembro ?o mes do Magosto, e son d?s as datas m?s correntes
para a s? celebraci?: o d? 1 de novembro, festa de T?olos
Santos, ou o d? 11,
festa de San Marti?
Este mes de novembro tam? leva o nome deste santo.
Outra data case obrigada para comer casta?s ?o primeiro de Maio, cham?doselles "MAIOLAS ou MAIAS", e com?nse para "non desmaiarse o resto do ano".
Tam? se com?n as casta?s na Coresma cando
hab? o costume de que non se comese carne.
Hai moitos xeitos de comer casta?s: casta?s asadas, casta?s cocidas,
caldo de casta?s, etc. Para que lles sexa m?s c?odo comelas, nalg?s
sitios atrav?anas cun f? para poder levalas a modo de colar; ch?anse
zonchos.
M?ica Beatriz Su?ez Groba
Bibliograf? consultada: "Breviario Enciclop?ico", Eladio Rodr?uez G?zalez.
Ler m?s:
Temas relacionados: San Marti?, o ritual da matanza do porco