ALFONSO R. CASTELAO

DISCURSO ALBA DE GRORIA

Edici?  G A L I C I A Do
CENTRO GALLEGO DE BUENOS AIRES

Mi?s donas e meus se?res:

SI NO ABRANTE d-este d? poid?amos voar sobor da nosa terra e percorrela en todas direici?s, asistir?mos ?maravilla d-unha ma?n ?ica. Dende as planuras de Lugo, inzadas de bidueiros, t?as r?s de Pontevedra, oureladas de pi?raes; dende as serras nutricias do Mi? o a gorxa monta?sa do Sil, at?a ponte de Ourense, onde se peitean as augas d-entrambos r?s; ou dende os cabos da costa brava da Cru?, onde o mar tece encaixes de Camari?s, at?o curuto do monte de Santa Tegra, que vence coa s? sombra os montes de Portugal, por todas partes xurde unha alborada de groria. O d? de festa comenza en Sant-Iago. A torre do rel?tanxe o seu grave sino de bronce para anunciar un novo d?, e de seguida comeza unha mui?ira de camp?, repinicada nas torres do Obradoiro, que se comunica a todol-os campanarios da cibdade. Pero hoxe as camp? de Compostela anuncian algo m?s que unha festa lit?xica no interior da Catedral, con dinidades mitradas e ornamentos maravillosos, de brocados e ouros, con chirim?s e botafumeiro, capaz de dar envexa ?mesma Bas?ica de Roma. Hoxe as camp? de Compostela anuncian unha festa ?nica, filla, tal vez, d-un culto panteista, anterior ao cristianismo, que ten por altar a terra nai, alzada simb?icamente no Pico Sagro; por cobertura o fanal inmenso do universo; e por l?para votiva, o sol ardente de xullo, o sol que madura o pan e o vi? eucar?ticos. Por eso a mui?ira de camp?, iniciada en Compostela, vai rolando por toda Galiza, de val en val e de coto en coto, dende os campanarios pimpantes da veiramar at?as homildes espada?s da monta?. E o badaleo r?mico das camp? -de todal-as camp? de Galiza en leda algarab?- semella o troupeleo dos cabalos astrales, que ve?n pol-a vouta celeste, turrando co carro de Apolo, que trai luz e calor ao mundo en sombras. Hoxe ?o D? de Galiza, e as?comenza.

As?d?comenzo a solemnidade d-este d?; a Festa maor de Galiza, a Festa de todol-os galegos. Pero ningu? pode sentila, coma n?, os emigrados, porque en tal d? coma este revivien as lembranzas acuguladas, e coa moita destancia agr?dase o prodixio da patria. Hoxe a nosa imaxinaci? anda por al? en festa de saudades, escoitando as c?tigas monta?sas e mari?iras que van para Compostela, vendo o noso pa? embandeirado de azul e branco, con m?icas, gaitas, pandeiros, aturuxos e foguetes... E disp?s de evocar o repique matutino das camp? -mal ou ben, ao xeito de Otero Pedrayo-, eu pod? evocar igoalmente, todol-os lances xubilosos d-este d?, hora a hora, minuto a minuto. Pero ?c?o se tornan tristes as alegr?s evocadas lonxe da patria! ?C?o doen as ledicias arrincadas do recordo da nosa mocedade! E c?o para min ?certo o que dixo o mellor poeta da nosa estirpe:

Sen t? perp?uamente estou pasando
Nas maores alegr?s, maor tristeza

Non; ?moito mellor evocar algo irreal, algo puramente imaxinario, algo que co seu simbolismo nos deixe ver o pasado para proveito de futuro, como unha boa esperiencia. Podemos imaxinar, por exemplo, unha Santa Compa? de inmortaes galegos, en interminabel procesi?. Al?veremos as nobres dinidades e os fortes caraiteres que dou Galiza no decorrer da s? Hestoria. Ver?olos cami?r en silenzo, coa faciana en sombras e o mirar ca?o na terra dos seus pecados ou dos seus amores, agachando ideias tan vellas que hoxe nin tansiquera ser?mos capaces de comprender, e sentimentos tan perennes que son os mesmos que agora bulen no noso coraz?. Alg?s ver?olos revestidos con ricos panos e faiscantes armaduras; pero os m?s d-eles van descalzos e n?, cos osos prateados pol-o fulgor astral.

Ao frente de todos vai Prisciliano, o heresiarca decapitado, levando a s? propia caveira n-unha arqueta de marfin e afinc?dose n-un longo caxato, que remata coa fouce dos druidas, a modo de b?ulo episcopal. Siguen a Prisciliano moitos adeptos, var?s e mulleres. Detr? ve?n dous magnates, que cic?s sexan: Teodosio, o grande Emperador de Roma, e San D?aso, o Sumo Pont?ice da cristiandade, seguidos ambos por unha hoste de soldados i ecresi?ticos. Ollamos disp?s unha ringleira de mortos escrarecidos, que portan os atributos da s? dinidade ou da s? profesi?. Al?distinguimos ? virxe Eteria, a escritora pelengrina, con t?ica de branco li? e cami?ndo con arfado comp?. Ao hestoriador Paulo Orosio, disc?ulo de San Agosti?, que marcha pensatibre, c-un rolo de pergameos na man. Ao bispo e cronista dos tempos suevos, a Idacio, que alumea o cami? c-unha l?para de bronce. A San Pedro de Mezonzo, o autor da Salve Regina Mater -o c?tico e oraci? m?s fermosa da Eirexa-, c-unha fragante azucena nos beizos. Ao fundador San Rosendo, que sost? lit?xicamente a custodia do noso escudo tradicional. E moitos, e moitos m?s, que ?dificultoso reco?cer. Logo vemos ao primeiro Arzobispo de Compostela, o gran Xelm?ez, revestido de pontificial, con aurifulxente cortexo de mitrados e coengos. Ap? do perlado ven Alfonso VII, o Emperador, con cetro na destra, espada na sinistra e coroa de ouro e pedrar? nas sens. Siguen ao Emperador: o Conde de Traba, seu aio, e dem?s bultos da soberba feudal de Galiza. Ollamos disp?s aos monxes letrados, en longa fileira, con velas acesas e libros abertos. Ven detr? o mestre Mateo, o Santo dos Croques, co Apocalipsis debaixo do brazo, encabezando unha grea de arquiteitos e imaxineiros, que portan as ferramentas das s?s artes. De seguida aparece unha moitedume de xograres e trovadores, en mistura de tipos e atav?s. Alg?s semellan ter sido monxes; outros calzan esporas de ouro, en sinal de que foron cabaleiros; pero os m?s d-eles van esfarrapados, con vellas c?aras, la?es e zanfo?s ao lombo. Al?reco?cemos a Bernaldo de Bonaval, a Airas Nunes, a Eanes do Cot?, a Pero da Ponte, a Pero Meogo, a Xoh? de Guillalde, a Meendi?, a Xoh? Airas, a Mart? Codax, a Paio G?ez Charino, a Mac?s, a Padr?, e moitos m?s, todos con lume no peito. Non tardan en aparecer as d?s belidas e infortunadas irm?s, In? e Xohana de Castro, a que reinou en Portugal disp?s de morta e a que foi rai? de Castela n-unha soia noite morna de vran, como d?s rosas de prata as coroas do seu ef?ero reinado. Ve?n de seguida os moitos var?s altaneiros de Galiza, os se?res feudales, que non souperon vivir en paz nin consigo mesmos, todos eles montados en bestas negras, dende Andrade, o B? seguido por un porco mont? -s?bolo tot?ico da s? casa-, at?o valente Pedro Madruga, que leva o pu?l da traici? espetado nas costas. Como grupo singular dest?ase o Mariscal Pardo de Cela, xunto cos seus compa?iros de martirio inxustamente decapitado, que soste?n con entrambas mans as propias cabezas, a?da frescas, que deitan sangue e piden xusticia. Tam? ollamos unha boa representaci? do feudalismo ecresi?tico, e n-? distinguimos aos tres Arzobispos Fonseca, pai, fillo e neto, seguidos por unha mula cangada coas obras de Erasmo. E detr? de tanto se?r? feudal ven a p?o seu mellor cronista, Vasco da Ponte. De seguida reco?cemos a impo?nte tropa dos irmandi?s, que arrastran cad?s, con bisarmas e fouces mangadas en paus, levando por abandeirado a Rui Xordo, que sost? en outo un facho de palla acesa e fumeante.

Eiqu?comeza a decaer a categor? do f?ebre cortexo, como decae Galiza ao trocarse en povo vencido e subordinado. Pero sigue dando individualidades, como Sarmiento de Gamboa e os Nodales, que cami?n xuntos, portando astrolabios, atlas e cunchas estranas; o fil?ofo esc?tico, Francisco S?chez, con muceta de Doutor; os Virreis de N?oles e das Indias, Conde de Lemos e Conde de Monterrei, que serviron lealmente a quen non merec? ser servido por ning? galego; os tres grandes Embaixadores filipescoz, Zu?ga, de Castro e Gondomar, que in?ilmente derrocharon talento, sabidur? e artes diplom?icas; os escultores Moure e Ferreiro, xunto cos arquiteitos Andrade e Casas e N?oa, que ceibaron de cadeas a nosa orixinalidade oprimida; o P. Sarmiento e o P. Feix?, que remediaron o retraso cultural de Espa? coa s? poderosa erudici? e o seu xenio enciclop?ico. Ven axi? Nicomedes Pastor D?z, coa s? lira de nacra, abrindo a renascencia literaria de Galiza e seguido pol-os poetas A?n, Rosal?, Curros, Pondal, Ferreiro, Lamas, Amado Carballo, Manoel Antonio e tantos outros, todos con estrelas sobor das s?s frentes; os hestoriadores Vicetto, Murgu? e L?ez Ferreiro, os patriotas Faraldo e Bra?s, a pensadora Concepci? Arenal, a escritora Pardo Baz?, e por fin o gran Don Ram?, ainda non ben descarnado...

Acabo de citar uns cantos bultos da Santa Compa? de inmortaes galegos, uns cantos nada m?s, porque nos dous mil anos da nosa hestoria, os bultos c?tanse por milleiros.

D?Oliveira Mart?s que ha Hestoria non hai m?s que mortos e que a cr?ica hest?ica non ?un debate, sen? unha setencia. Pero todos sabemos que os mortos da Hestoria reviven e mandan sobor dos vivos -moitas veces desgraciadamente-, como todos sabemos que a mellor sentencia ?a que se da disp?s d-un debate. Por eso eu gosto de po?r a debate a nosa Hestoria, non a nosa Tradici?, porque si ben ?certo que se pode compor unha grande Hestoria de Galiza con soio recoller as cr?icas dos seus grandes homes, tam? ?certo que ning? d-eles, nin todos xuntos, foron capaces de erguer a intransferibel automom? moral de Galiza ?categor? de feito indiscutibel e garantizado. Afortunadamente, Galiza conta, para a s? eternidade, con algo m?s que unha Hestoria fanada, conta c-unha Tradici? de valor imponderabel, que eso ?o que importa para ga?r o futuro.

Cando a Santa Compa? de inmortaes galegos, que acaba de pasar por diante da nosa imaxinaci?, se perde espesura d-unha foresta lonxana, con esa mesma imaxinaci? veremos xurdir do Humos da terra-nai, da terra, da nosa terra, saturada de cinzas hum?s, unha infinida moitedume de luci?s e vagalumes, que son os seres innominados que ningu? recorda xa, e que todos xuntos forman o substractum insobornabel da patria galega. Esas ?imas sen nome son as que crearon o idioma que en que eu vos estou falando, a nosa cultura, as nosas artes, os nosos usos e costumes, i en f?, o feito diferencial de Galiza. Elas son as que, en longas centurias de traballo, humanizaron o noso territorio patrio, infund?dolle a todal-as cousas que na paisaxe se amostran o seu propio esprito, co que pode dialogar o noso coraz? antigo e panteita. Elas son as que gardan e custodian, no seo da terra-nai, os legados m?tiples da nosa tradici?, os xerms incorruptibeis, da nosa futura hestoria, as fontes enxebres e pur?imas do noso xenio racial. Esa moitedume de luci?s representa o pobo, que nunca nos traicionou, a enerx? coleitiva, que nunca perece, i en f?, a espranza celta, que nunca se cansa. Esa inf?da moitedume de luci?s e vagalumes representa o que n? fomos, o que n? somos e o que n? seremos sempre, sempre, sempre.

Velah?o que eu quer? dicir n-este D? de Galiza, en loubor da nosa Tradici?, por riba da nosa Hestoria, a todo-los galegos que residen n-esta terra que para n? ?a segunda patria. E nada m?s, amigos e irm?s.

Que a fogueira do esprito siga quentando as vosas vidas e que a fogueira do lume nunca deixe de quentar os vosos fogares.

Leer discurso "alba de groria" en castel?