Letras Galegas 2004 :
Un defensor da nosa memoria, Xaqu? Lorenzo "Xocas"
por Olegario Sotelo Blanco
publicado en
Alborada, Decembro 2003, Barcelona, p.20
En v?peras do ano que a Real Academia Galega decidiu dedicarlle o Dia das
Letras Galegas ao ilustre etn?rafo ourens? Xaqu? Lorenzo Fern?dez, m?s
conecido como Xocas, resulta oportuno formular algunhas reflexi?s sobre a vida
e a obra dun home que ?a personificaci? m?s clara da ponte entre os vellos
tempos e os nosos dias.
Pensemos que Xocas pertenceu ao grupo N?, a xeraci? de intelectuais que, sen
perder de vista o marco europeo, velou e traballou pala cultura galega, abrindo
caminos polos que ainda transitamos moitos.
Pero ser? un erro converter a Lorenzo Fern?dez nunha simple figura
hist?ica asociada ?Xeraci? N?, ao Museo do Pobo Galego, aos seus traballos
no campo da "cultura material" ou ao seu dilatado labor docente. O certo ?que a
s? obra segue vixente na medida en que transmite un grande amor por Galicia e a
s? xente. E ese ?o seu principal legado.
Eu desde sempre amosei interese pola aproximaci? antropol?ica ?realidade
do noso pobo, e Xocas, sempre optimista por certo respecto da capacidade de
autoconservaci? do mundo rural galego, dic?me que a mellor maneira de conecer
un pa? ?pate?doo de arriba abaixo e falando cos seus honres e mulleres,
conectando co seu tecido social, mais fac?doo dende o respecto e a curiosidade,
nunca desde a prepotencia intelectual. Sempre me dic? que ningu? conece o
campo tan ben como un campesino, ainda que non saiba ler nin escribir. El non
amaba a investigaci? ou a ciencia, amaba directamente o pa?, os seus carros,
as s?s casas e, por suposto, a s? xente.
No seu d?, co seu exemplo e consello, escrib? a mina Antropolox?
Cultural da Terra
de Caldelas. Por suposto que tiven que me documentar, mais os piares b?icos
dese estudio foron os dezasete anos vividos nun mundo rural a?da na s? plena
vitalidade e tal como o viviran durante centos de anos os meus devanceiros; as
lembranzas da mina inf?cia e, desde logo, os testemunos que, ao longo de dez
anos, puiden recoller nas vilas, nas feiras e nas aldeas da comarca, no intento
de salvagardar o que pode conterse en palabras daquela cultura milenaria e que
medio s?ulo de modernizaci? salvaxe arruinou.
Estou convencido de que Xocas tivo tam? ao longo da s? vida esa impresi?
de estar en contacto co m?s aut?tico do pobo galego, e por iso quixo tam? dar
fe nas s?s obras desa experiencia. Eu penso que aquel optimismo do que
falabamos antes nace tam? do profundo cofiecemento da s? terra; certo que
Xocas se enfrontou a certas dificultades como non dispor de ordenador ou duns
medios de transporte e vias de comunicaci? adecuadas, pero a cambio tivo a grau
vantaxe de vivir nun tempo no que as cousas acontec?n dun xeito moito m?s
pausado, ao ritmo dos ciclos naturais, tal como sucederan sempre. Xocas tina a
certeza de que podia retornar a calquera aldea que visitara dez anos antes e
atopala esencialmente igual: os carpinteiros fabricando os mesmos carros ou
arados, os canteiros coas ferramentas de toda a vida, os costumes e tradici?s
invariables dun ano ao outro.
Todo isto que coneceu e viviu Xocas desapareceu nos ?timos anos, e tam?
aquela sensaci? de imperturbabilidade do mundo rural galego. Hoxe eu mesmo teno
a sensaci? de traballar contra o tempo, contra un tempo que implacablemente
est?transformando, cando non arruinando, realidades centenarias.
Mais o exemplo e o consello de Lorenzo Fern?dez seguen sendo v?idos, m?s
se cabe precisamente polo que estamos denunciando, e dalgunha maneira seguir a
tina e o m?odo que el marcou, como o gran pioneiro que foi, representa un
reconecemento ?s? persoa e ?s? obra.
Oxal?que a homenaxe que se Ile rende este ano vindeiro alente os novos
investigadores a manteren viva esa actitude de entender e conservar, nin que
sexa verbalmente, a nosa cultura tradicional. Cada vez ?menos o que queda para
conservar e, por iso, cada vez ?m?s imprescindible que xurdan novos Xocas que
axuden ?dif?il tarefa de ir constru?do un pa? sobre os cimentos do que
fomos, e non ?sombra dunha modernidade de importaci? que serve na mesma mesa
centolas e coca-colas.
Fonte: Biblioteca
Virtual Galega
Volver a: Xocas, homenaxeado das Letras Galegas 2004