Don Ram? M? Aller Ulloa, o astr?omo galego

por Mar? Seijas Montero

Un cr?er na L? e varias estrelas levan o nome de Aller. Sacerdote, matem?ico e astr?omo alcanzou un gran renome na Europa da s? ?oca. Dif?il e tratar de resumir a traxectoria profesional dun home que chegou a ser unha reco?cida autoridade no campo da Astronom?. Doutor en Teolox? e en Ciencias Exactas, constru? en Lal?, en 1912, o primeiro observatorio astron?ico de Galicia.

Naceu no pazo de Filgueiroa na parroquia de Santa Mar? de Donramiro, (Lal?) o d? 3 de febreiro de 1878 e faleceu o 28 de marzo de 1966 en Lal?, ? oitenta anos de idade. 

Comezou os estudios sacerdotais no Seminario de Lugo (1894). Dous anos antes de doutorarse en teolox?, recibiu da s? avoa materna un "anteollo". Rexeitou calquera cargo eclesi?tico e cobrar servicios relixiosos, e oficiaba misa todos os d?s, as dez.

Dedicou todo o seu tempo ?paix? cient?ica e publicou o seu primeiro traballo en 1912 sobre un cometa. A ningu? debe escapar que traballou con escasos medios t?nicos, nembargantes os resultados foron ?timos e xa en 1939 foi profesor da Universidade de Santiago de Compostela e introduciu, como unha constante nos estudios peninsulares, o das estrelas dobres. 

En 1941 foi nomeado membro da Real Academia Galega. Merc?? seus oficios e desinterese creouse a c?edra de astronom? na Facultade de Ciencias cara a 1944. Catedr?ico extraordinario da Universidade, en 1960 foi nomeado fillo predilecto de Lal?.

D. Ram? M. Aller era todo bondade e modestia. A s? tenacidade e regularidade no traballo eran motivo de admiraci? non menos que de asomo. Os seus artigos foron publicados por revistas estranxeiras especializadas como L?Astronom? ou Astronomisch Nachrichten. O astr?omo ingl? P. Wilkins, que confeccionou un mapa da L?, bautizou un pequeno cr?er co nome do sabio lalinense.

O seus conterr?eos fixeron levantar un monumento o sabio, obra de Asorey, o lado da igrexa do seu pobo. O recordo de D. Ram? tam? est?presente no Museo Municipal de Lal?, inaugurado o d? 30 de novembro de 1989 adapt?dose para tal fin o edificio do s?ulo XIX con xard? que pertenceu ?sabio astr?omo, e onde se emprazou no ano 1911 o xermolo do que ser? o primeiro Observatorio Astron?ico da Galicia. Este edificio foi adquirido polo Concello de Lal? ? morte de D. Ram? M? Aller co fin de convertelo en museo. 

Na actualidade na casa-museo de D. Ram? exp?ense obras e obxectos relacionados con este personaxe sendo esta colecci? a orixe dos fondos do museo. Estas testemu?s perpet?n a memoria deste paisano de Lal? que vest? sotana, levaba lentes redondas e contaba cunha singular personalidade, a de quen fixo da s? vida un heroico exemplo da busca da perfecci?.

O persoeiro no seu contexto

Galicia na d?ada de 1910

O sistema ideado por Antonio C?ovas del Castillo, e que co?cemos como Restauraci?, comeza a dar s?tomas de flaqueza. O sistema de quenda, polo que se dirix? a pol?ica espa?la amosa as s?s flaquezas. En Galicia en 1913 ? elixido un concellal socialista na cidade de Vigo. Na Coru? a maior? republicana ?un feito desde fai anos, e no agro o agrarismo irrumpe con forza a trav? das encendidas proclamas do cura Basilio ?varez. As grandes familias pol?icas de Galicia ven chegar os ?timos d?s; ?a de Montero R?s en Santiago, Gasset en Padr? e Noia ou os Riestra que se repartiran Pontevedra.

As remesas dos emigrantes seguen chegando as nosas vilas, e a s? pegada n?ase en cada unha delas: Hospital-Asilo de Lal? ou a Biblioteca Am?ica de Santiago de Compostela.

No mundo pol?ico, o rexionalismo d?paso ?nacionalismo das Irmandades da Fala que condensar?Vicente Risco na s? Teor? do Nacionalismo en 1920. Antes, en 1915 Aurelio Ribalta dirixe a revista Estudios Galegos, cunha forte campa? a prol do idioma galego, e logo Ant? Villar Ponte contin? este labor desde La Voz de Galicia. A primeira irmandade que apareceu foi a da Coru? en 1916, e logo surxen outras en diferentes vilas: Santiago, Monforte, Pontevedra, Ourense... En 1917 hai contactos cos nacionalistas catal?s, concretamente con Camb? Nas elecci?s de 1917 non se presentan ? elecci?s, e nas de 1918 pres?tanse candidaturas galeguistas, fracasando estrepitosamente. En novembro dese ano as diferentes ideolox?s que hab? nas irmandades coindicen nun programa pol?ico, ?a Asamblea Nacionalista de Lugo.

Fonte: www.culturagalega.org