Simbolox? da terra: os santuarios
OS SANTUARIOS
As
manifestaci?s de fe en Galicia son numerosas e significativas, danse
en catedrais suntuosas e en
humildes ermidas perdidas o resto do ano nun monte calquera; en cruceiros que
presiden encrucilladas; nos petos de ?imas; en pontes e cami?s; en rochas e
?bores; en fontes e r?s, que se converten en soportes simb?icos, en lugares
de "encontro entre o mundo oculto e o visible, entre os vivos e outros seres
que viven tam? no mundo".
Son espacios-centros especiais que facilitan a circulaci? entre os dous aspectos do mundo.
No espacio habitado, o lar -lareira- ?o centro da casa-mundo; o cruzamento de cami?s -encrucillada-, da aldea-mundo; e o cemiterio ? o centro da parroquia-mundo. No espacio non habitado est? as pedras, as fontes, as ?bores e as monta?s, relacionados frecuentemente con alg? santuario.
Estas manifestaci?s de fe son expresi?s dunha vivencia relixiosa, que non sempre coincide coa ortodoxa ou oficial, pois cada persoa interpreta a relixi? segundo o filtro da s? maneira de ser e de pensar, e ademais comb?ase con antigos ritos de crenzas pag?. ?case un?ime a opini? de que en Galicia se adoraban as monta?s, as fontes, as ?bores e as pedras. Mart? de Dumio en De correctione rusticorun e o mesmo Concilio de Braga dan fe destas pr?ticas e prohiben tales cultos no s?ulo VI. A relixi? popular estaba, pois, impregnada de paganismo e ?"natural" que as?sexa, se concordamos con R. Bastide cando escribe que unha relixi? ou ?popular ou ?un pensamento filos?ico.
Hai en Galicia numerosos santuarios que atraen cada ano a miles de devotos. Antonio Fraguas cita e describe en "Romar?s e santuarios", 71 santuarios de fama en Galicia. Adoitan estar situados en monta?s e nas s?s proximidades non falta unha fonte, unha pedra famosa ou unha ?bore moi antiga, xeralmente carballo, obxectos-espacios utilizados para realizar ritos de curaci?, de fecundaci? ou de adivi?ci?.
O espacio interior do santuario prol?gase no exterior e aprov?tase para as procesi?s, para reuni? de devotos ou cumprimento de promesas. Cada santuario est?dedicado a un santo e cada santo ten o seu poder e est? especializado na curaci? dalgunha enfermidade, de sorte que pode establecerse certa relaci? entre o espacio dos santuarios e a anatom? do corpo humano.
Os santuarios atraen a moitos devotos o d? da festa ou romar?, termo que orixinariamente significaba "viaxe dos cat?icos a Roma" (romar?) e que ampliou o campo sem?tico a viaxe a calquera santuario. Est? consagrados a Cristo, ?Virxe coas s?s numerosas advocaci?s ou a distintos santos: Santiago, santo Andr? santo Ant?, san Bieito, santa Marta, san Brais…
A orixe das romar?s
Rem?tase a tempos antigos e expl?ase frecuentemente con lendas relacionadas con feitos sobrenaturais. ?significado relixioso das romar?s debemos sumarlle o profano-folcl?ico, manifestado na comida, na festa e no baile.
?
parte doutras intenci?s persoais, a visita ?santo e a participaci? na romar?
?unha mostra de agradecemento polos favores concedidos. Calquera persoa pode
ofrecerse polo enfermo a visita-lo santuario, pero ?conveniente que sexa
parente pr?imo, se non pode o doente en persoa.
Dentro do ciclo anual da vida, a devoci? popular manifestada nas festas e romar?s desenvolve unha rica cultura espiritual, sustentada nunha artesan? variada, como a de cera e a de migas de pan.
? santuarios l?anse velas e exvotos de cera virxe de abella, de parafina, de estearina, de sebo e mecha de algod?. As velas poden ser lisas, rizadas, labradas, coloreadas, pintadas e velas de promesa. Os exvotos son reproducci?s completas ou parciais da parte do corpo humano que sofre a doenza: cabeza, brazo, tronco...ou reproducci?s do animal enfermo: vaca, porco, ovella…
Os exvotos son portadores dunha simbolox? m?ico-relixiosa coa reminiscencia primitiva de ofrecer sacrificios e sufraxios ? divindades como agradecemento, expiaci? ou promesa. Tales pr?ticas foron cristianizadas m?s tarde. Non faltan nas festas e romar?s os foguetes, feitos polos pirot?nicos ou fogueteiros, que traballan para lucir visualmente breves instantes no ceo ou para anunciar acusticamente o evento ? parroquias veci?s.
M?ica Beatriz Su?ez Groba
- Bibliograf? consultada: "Galicia 2001: Etnograf? Espiritual", Xunta de Galicia