Breve historia da pesca en Galicia
Galicia garda co mar unha verdadeira relaci? de osmose, porque este penetra a terra polas mil r?s e enseadas en que se quebra a nosa dilatada costa, pos? unha antiga e fonda tradici? mari?ira, reflectida en multitude de manifestaci?s materiais e espirituais.
A explotaci? do mar en
Galicia comezou pola simple recolleita nas praias de marisco ou pola pesca dende
a costa. O seguinte paso ser? introducirse nunha embarcaci? e penetrar nas
r?s ou f?a delas.Isto significou o desenvolvemento de embarcaci?s axeitadas
para a navegaci? nas nosas costas e a satisfacci? das necesidades dos
mari?iros.
A captura do froitos do mar para a alimentaci? data
de moi antigo en Galicia: existen vestixios do aproveitamento directo dos
recursos no mundo dos primeiros poboadores, logo vir? o mundo castrexo e os
romanos, que ser?n os primeiros en darlle sona. As?ir? pasando o tempo e
constru?dose a historia ata os tempos modernos.
Na prehistoria todo parece indicar que a costa galega estar? poboada por
simples recolledores de moluscos nas rochas e na area durante a baixamar.
Na ?oca da cultura castrexa ?cando aparecen os primeiros sinais evidentes de actividade pesqueira e marisqueira. O achado de pesos de rede, anzois de bronce e ferro e os caracter?ticos concheiros son os principais indicios.
Nos tempos da dominaci? romana os productos mari?s galegos eran moi apreciados en Roma, o que indica a existencia dunha actividade pesqueira que cubr? non s?o consumo interior, sen? que exist? un excedente que ? cara ?metr?ole, ben como intercambio comercial ben como pago de impostos. ?probable c? romanos foron os que puxeron en explotaci? as primeiras t?nicas de construcci? de salinas, e das que derivar? o nome de 'Terra do Saln?'. Tam? implicar? o emprego dunha serie de aparellos productivos para a obtenci? de cantidades importantes de peixe.
Na Idade media, co crecente poder da Igrexa, a pesca colle un forte pulo, sobre todo, porque o peixe non romp? coa Coresma, sendo preciso fornecer deste producto ? pobos e mosteiros do interior do pa?. At?ase a primeira cita documental, nos textos desa ?oca... "no ano 886, o rei Afonso III lle doa ?Igrexa de Santiago as salinas e viveiros do Saln?, confiscados ?conde Hermenexildo P?ez".
In?iase o comercio masivo, tanto con Castela coma con outros pobos europeos e do Mediterr?eo, aparecendo as primeiras comunidades e gremios de mari?iros e pescadores con forte importancia social e econ?ica. Cr?nse as ordenanzas sobre os prezos e regulamento do mercado en Compostela do ano 1133, onde se fixan os prezos de peixes e mariscos, entre outros productos.
Quizais sexa no s?ulo XVI cando a actividade pesqueira acada un dos puntos m?s altos do seu desenvolvemento pola pesca de baleas e a exportaci? de peixe salgado, curado e en escabeche a Castela, Portugal, pa?es do Mediterr?eo e ?Europa atl?tica. En Pontevedra xorde o gremio de mareantes. Xorden outras actividades como a recolecci? de argazo para fertilizante das terras ou a extracci? do sal. Todo isto redunda na consolidaci? da actividade pesqueira e mari?ira. Aparece a dorna.(embarcaci? caracter?tica das R?s Baixas).
M?s no s?. XVII principia a
decadencia: os desastres navais (sobre todo o da Armada Invencible), a perda de
hexemon? de Castela e a longa guerra con Portugal afectar?gravemente ?
pescadores: os pobos mari?iros s?ense na miseria que os leva ?alternancia coa
agricultura. Por todos lados se deb?n de ver esqueletos de barcos varados que
verdeaban de algas ?sol na baixamar.
Unha das grandes revoluci?s para a pesca galega foi a chegada dos fomentadores
catal?s. A s? presencia trastorna a producci? pesqueira, a estructura de
actividades e os sistemas de elaboraci? e conservaci? do peixe coa
introducci? dunha nova tecnolox? m?s productiva e rendible c?tradicional, ?
que asestar?un golpe mortal.
Aumenta notablemente a demanda de peixe, o que provoca
a necesidade de incrementa-la producci? nas artes e embarcaci?s: aparece a
x?ega, arte de arrastre que captura moito m?s peixe e en menos
tempo c?tradicional cerco real.
A industria tradicional queda
desprazada polos productos manufacturados que os propios catal?s traen do seu
pa?. S?uns cantos ilustrados, encabezados por Cornide
ou polo Pai Sarmiento, se enfrontan a ese xeito de
destrucci? dos costumes tradicionais de producci? e organizaci? econ?ica.
En 1841 en Oza (A Coru?) aparece a primeira f?rica de conservas. A partir de
1880 prod?ese unha grande expansi? das conserveiras.
Co gallo da apertura dos cami?s de ferro entre A
Coru? e Madrid, no ano 1883, e entre Vigo e Madrid, no 1885, orix?ase o grande
auxe e desenvolvemento da pesca galega. Aparecen, en 1886, os primeiros barcos
movidos a vapor, que permit?n un menor esforzo, unha maior autonom? e
capacidade de movemento e unha maior forza de arrastre.
No
primeiro tercio do s?ulo XX comeza unha etapa de prosperidade que xirar??
redor do nacente sector de conservas de peixe e da demanda en fresco dende
diversos puntos do interior peninsular, c?pre dicir ca apertura das li?s dos
cami?s de ferro xoga un papel importante. A flota de arrastre galega cobra un
gran pulo lanz?dose ? pesqueiras en todo o mundo: Canarias, Portugal, Escocia
ou Terranova.
Na actualidade, o sector pesqueiro est?formado por un subsector artesanal e costeiro (moitas embarcaci?s, pero envellecidas) e unha flota de altura (grandes embarcaci?s para os caladoiros internacionais).
M?ica Beatriz Su?ez Groba
Bibliograf? consultada: "Historia de galicia", ram? villares
VER M?S TEMAS DA NOSA CULTURA: ENTRA AQU?/a>