HISTORIA DA LINGUA E LITERATURA GALEGAS

NACEMENTO

O documento literario m?s antigo dos co?cidos na actualidade ?a cantiga satirica "Ora faz ost'o senhor de Navarra" de Joam Soares de Pavia, escrita contra o ano 1200. Dos comezos do s?ulo XIII datan os primeiros documentos non literarios en galego, a Noticia de Torto (1211) e o Testamento de Afonso II de Portugal (1214), mostras da prosa tabeli?ica medieval.

Galicia constit? xa desde o s?ulo VlII unha unidade pol?ica cos reinos de Asturias e Le?; isto non impide que chege a acadar unha certa autonom? que lle permitiu conformarse como reino independente en determinados momentos dos s?ulos X, XI e XII.

Neste contexto o galego ?a l?gua exclusiva no uso oral, cunha competencia minguante do lat? na escrita. Ha se-la presi? deste monoling?smo oral o que leve no s?ulo XIII a unha situaci? de cooficialidade entre o galego e o lat? nos documentos notariais, bandos, preitos, etc., a?da que o lat? segue a posu?lo status de l?gua universal de cultura.

Esta ?a etapa de maior esplendor da literatura galega. O galego conv?tese na l?gua por excelencia da l?ica en case toda a Pen?sula. Propiamente debemos falar de l?ica galego-portuguesa, posto que ata mediados do s?ulo XIV as d?s l?guas forman un tronco com?.

O galego atinxe agora o rango de l?gua internacional, xa que est?presente tanto na obra de literatos de diversos pa?es (galegos, portugueses, castel?s, occitanos, sicilianos, etc.), coma en diferentes cortes reais e se?riais (Santiago, Toledo, Co?bra, Lisboa...).

As Cantigas de Santa Mar?, composici?s feitas en loanza da Virxe, son a mostra da vertente relixiosa desta l?ica galego-portuguesa e constit?n o corpus de poes? mariana medieval m?s relevante de toda a Pen?sula. Foron compostas na corte de Afonso X o Sabio, quen se encargou da direcci? e, en ocasi?s, da propia elaboraci?. Exemplifican o prestixio acadado polo idioma galego como l?gua literaria a finais do s?ulo XIII.

En comparanza coa l?ica, a prosa literaria medieval en galego ?escasa e tard?. C?pre ter en conta que os centros culturais da ?oca eran os mosteiros e escolas monacais, nos que imperaba o uso do lat? eclesi?tico. A?da as? a partir de finais do XIII, e m?s significativamente nos s?ulos XIV-XV, os temas de maior difusi? na Europa medieval rec?lense en l?gua galega. Mostra disto son os relatos do ciclo bret? en torno ?figura do rei Artur; os textos referentes ?historia e destrucci? de Troia, como a Historia Troiana e a Cr?ica Troiana; e os Miragres de Santiago, conxunto de relatos que contan desde a destrucci? de Xecusal? ata a milagrosa intervenci? do Ap?tolo en diferentes situaci?s. Nesta ?oca incl?nse alg?s textos dentro da producci? de prosa galega que son traducci?s ou translaci?s doutras l?guas con elaboraci? propia: Cr?ica Xeral Galega, General Estoria, Cr?ica Galega de 1404 e Cr?ica de Santa Mar? de Iria.

Desde o s?ulo IX a l?gua falada no extremo noroccidental da Pen?sula estaba tan diferenciada do lat?, que podemos considera-la existencia de d?s l?guas: lat? e galego. 

Sen embargo non aparecer? textos escritos en galego ata finais do s?ulo Xll, xa que o latin continuaba a se-la l?gua de cultura dos documentos legais, da liturxia e do ensino, non s?na Gallaecia, sen? en toda a Europa medieval.

OS S?ULOS ESCUROS

?final desta etapa medieval (s. XIV-XV), a m?s gloriosa das nosas letras, o idioma e a literatura galega entran nun per?do de decadencia.

Diversos foron os factores que provocaron este progresivo declive;entre eles cabe salientar: o asentamento no noso pa? dunha nobreza estranxeira, Intransixente coa cultura e coa l?gua de Galicia, que v? substitu? a unha nobreza galega derrotada tras apoia-los perdedores nas loitas din?ticas pola coroa de Castela, Pedro I e m?s tarde(1475-1479) Xoana a Beltranexa; a ausencia dunha burques? capaz de defende-los seus intereses e os do pa?; a diminuci? da poLoaci?; a perda de autonom? da Igrexa galega, etc.

Estes feitos e a crecente pol?ica centralista e intervencionista de Castela, afianzan gravemente o proceso desgaleguizador nas clases altas da sociedade e impiden a consolidaci? do galego como l?gua literaria. Neste sistema centralizador aparece, xunto ?concepto de "Estado nacional", a necesidade de uniformizaci? ling?stica como factor de cohosi? da nova estructura pol?ica.

Neste contexto pol?ico, a l?gua galega, durante o longo penodo de tres s?ulos —XVI, XVII e XV111, denominados S?ULOS ESCUROS— estivo ausente dos usos escritos. En contraste con esta situaci?, outras variedades europeas, entre elas o castel? e o portugu?, entran nun proceso de fixaci? e codificaci?, que lles confire a categoria de l?guas de cultura. A pesar deste progresivo desprestixio, o galego segue a se-la v? normal de comunicaci? de case a totalidade da poboaci?.

O exclusivo uso oral carrexou a dialectalizaci? e a fragmentaci? do idioma e, xa que logo, a s? consideraci? como l?gua aliteraria, incapacitada para a ciencia e a cultura.

A nosa literatura queda as??marxe do Renacemento e do Barroco, coincidindo esta etapa escura das nosas letras co S?ulo de Ouro da literatura castel? As? e todo posu?os algunhas cartas, documentos e escasas mostras literarias que nos dan unha mostra da l?gua da ?oca. Paralelamente a este baleiro de literatura erudita, pervive a vea da l?ica popular en forma de cantigas de berce, de cego, entroidos, adivi?s, lendas, romances, contos, farsas, etc. Moitos deles chegaron ata hoxe por transmisi? oral.

DOS PRECURSORES ?REXURDIMENTO

No s?ulo XVIII, xorden as voces de denuncia dos chamados "ilustrados", que demostran a s? inquedanza polo subdesenvolvemento de Galicia e ofrecen propostas renovadoras da vida econ?ica, social e cultural. Cr?nse organismos como as Sociedades Econ?icas de Amigos do Pa? e a Academia de Agricultura do Reino de Galicia.
Entre este minoritario grupo de intelectuais, despunta con forza a figura do Padre Frei Mart? Sarmiento, personaxe polifac?ico (naturalista, linguista, bibli?ilo...) que defendeu o uso do galego no ensino, na Administraci? e na Igrexa, isto ? a s? normalizaci? como l?gua propia dos galegos.

Participan tam? o Padre Feixoo, primeiro en rexeita-la condici? de "dialecto" para o galego, e o Padre Sobreira, continuador do labor lexicogr?ico de Sarmiento. A s? obra constitu? a primeira chamada de atenci? cara a unha problem?ica ling?stica que se ha manifestar en toda a s? extensi? na segunda metade do XIX. "Rexurdimento" ?o nome con que se co?ce o movemento de rexeneraci? da nosa cultura que tivo lugar ?longo do s?ulo XIX. Este termo expresa nitidamente o que foi unha traxectoria de recuperaci? non s?literaria, sen? tam? cultural, pol?ica e hist?ica.

Participan tam? o Padre Feixoo, primeiro en rexeita-la condici? de "dialecto" para o galego, e o Padre Sobreira, continuador do labor lexicogr?ico de Sarmiento. A s? obra constitu? a primeira chamada de atenci? cara a unha problem?ica ling?stica que se ha manifestar en toda a s? extensi? na segunda metade do XIX. "Rexurdimento" ?o nome con que se co?ce o movemento de rexeneraci? da nosa cultura que tivo lugar ?longo do s?ulo XIX. Este termo expresa nitidamente o que foi unha traxectoria de recuperaci? non s?literaria, sen? tam? cultural, pol?ica e hist?ica.

A ra? da invasi? francesa (1809) e dos enfrontamentos entre absolutistas e liberais, xorden os primeiros textos escritos en galego, impresos en follas soltas ou en xornais, con fins propagand?ticas. Uns chaman o campesi?do ? defensa do pa?, e outros defenden as ideas liberais.

?longo do s?ulo, trala ca?a doabsolutismo e o inicio da monarqu? constitucional, nacen diversos movementos galeguistas baseados na defensa da singularidade e da personalidade diferenciada deGalicia. 

O primeiro deles, aparecido contra os anos 40, foi o Provincialismo, que denunciaba a marxinaci? social do pa? e procuraba a valoraci? social da s? arte, dos costumes e da historia. Os provincialistas v?onse apartados da pol?ica despois do seu apoio ?fracasado levantamento militar de Sol?,que tivo como consecuencia o fusilamento dos M?tires de Carral, e refuxi?onse no mundo da cultura e da literatura.

A segunda xeraci? galeguista, o Rexionalismo, compaxinou cultura e pol?ica, facendo da l?gua a s? preocupaci? primordial.

A gaita gallega (1853), de Xo? Manuel Pintos, constit? o primeiro libro da literatura galega contempor?ea.

En 1861 cel?ranse na Coru? os primeiros Xogos Frorais. As composici?s premiadas, xunto con mostras da poes? contempor?ea, rec?lense un ano m?s tarde no ?bum de la Caridad, primeira antolox? do Rexurdimento galego.

A publicaci? en 1863 de Cantares gallegos, primeira obra escrita integramente en galego por Rosal? de Castro, inaugura o Rexurdimento pleno. 

?longo desta etapa publ?anse na nosa l?gua tanto poes? como prosa, a?da que o ano m?s fruct?ero para a literatura galega foi sen d?ida 1880. Nesta data saen ?luz composici?s dos autores de m?s sona do momento: Follas novas de Rosal? de Castro, Aires da mi? terra de Curros Enr?uez, e Saudades gallegas de Lamas Carvajal. Seis anos despois aparece Queixumes dos pinos de Eduardo Pondal.

Entre todos estes escritores, Rosal? de Castro transcende coa calidade da s? obra as nosas fronteiras para se incorporar ?historia da literatura universal. Os seus versos te?n sido obxecto de m?tiples estudios e traducci?s a diversas l?guas.

Os lindes da nosa literatura vanse ampliando de vagar desde a l?ica ata a narrativa, o ensaio e a prosa did?tica.

A consolidaci? da prosa galega non se produce ata o s?ulo XX, mais a finais do XIX hai xa precedentes salientables, como Maxina ou a filla esp?ea, (1880) de Marcial Valladares, primeira novela galega contempor?ea. Obra de grandesona entre as clases populares foi O catecismo do labrego de Lamas Carvajal, obra de cr?ica social en clave de humor, que co?ceu trece edici?s en vida do autor. Tal vez o mellor prosista da ?oca foi Antonio L?ez Ferreiro, autor de tres importantes novelas: A tecedoira de Bonaval, O Castelo de Pambre e O ni? de Pombas.

O x?ero teatral foi o menos cultivado. Desde a publicaci? de A casamenteira en 1812 ata a d?ada dos oitenta non houbo actividade editorial relacionada co teatro.

A presencia da l?gua galega nos xornais contrib? grandemente a prestixia-lo idioma. No ano 1876 ed?ase, promovido por Valent? Lamas Carvajal, o pioneiro dos xornais integramente en galego, O tio Marcos da Portela.

O ?ito deste xornal, con marcado car?ter anticaciquil, resultou espectacular. Entre os anos 1886 e 1888 vaise consolidando o xornalismo en Galicia, coa aparici? de novas iniciativas monolingues: O Galiciano, en Pontevedra; en Lugo, A Monteira; e As Burgas, en Ourense.

Os autores do Rexurdimento desco?cen a existencia da rica tradici? l?ica medieval galega. Escriben co convencemento de que son os iniciadores do cultivo literario do idioma. Carecen, polo tanto, dunha normativa idiom?ica o que os obriga a partir dos usos orais.

Nas ?timas d?adas do XIX nacen as primeiras gram?icas e diccionarios da l?gua galega, esenciais para a s? normalizaci?: Compendio de gram?ica gallega-castellana, de Francisco Mir? (1864); e Gram?ica Gallega, de Saco e Arce, o primeiro estubio serio do idioma galego.

Unha das ?timas manifestaci?s do Rexurdimento, xa no s?ulo XX, foi a constituci? da Real Academia Galega (1905).

Chegada a fin do s?ulo XIX const?ase unha recuperaci? do galego como idioma literario, cultural e hist?ico; asemade faise patente un descenso no nivel de uso oral. A l?gua galega non vive a?da ucha situaci? normalizada e iso provoca un retroceso en medios sociais (clases altas e medias) e en ?bitos xeogr?icos concretos (urbanos).

O contexto socio-pol?ico contrasta coa prol?ica actividade cultural. A sociedade galega dos comezos do XX segu? a se caracterizar pola concentraci? do poder econ?ico en sectores minoritarios, por un sistema agr?ola a?da feudal e por unha crecente emigraci? que ? baleirando o pa?.

Aparecen asociaci?s agrarias que canalizan as protestas sociais e acadan gran resonancia no campesi?do, como foi o caso da "Liga Agraria de Acci? Gallega".

A toma de consciencia dos campesi?s, fomentada polo seu acceso ?propiedade da terra, unida ?evoluci? do galeguismo cara ?nacionalismo, provoca un salto cualitativo na utilizaci? da l?gua.

O nacionalismo est?tan vencellado ?idioma, como esencia de identidade colectiva, que as primeiras manifestaci?s do movemento as constit?n precisamente as Irmandades da Fala. Creadas para a defensa, dignificaci? e cultivo do idioma, a primeira das Irmandades f?dase na Coru? en 1916.S?uena outras repartidas polas principais cidades e vilas de Galicia (Ferrol, Ourense, Betanzos, Santiago..). Para difundiren o seu ideario editaron unha publicaci? peri?ica totalmente en galego: A Nosa Terra.

Os seus membros m?s salientables foron os irm?s Vilar Ponte, Losada Di?uez, Vicente R?co, Ram? Cabanillas, etc.

En 1918 celebran a "I Asamblea Nazonalista Galega" que tivo como conclusi?s a reivindicaci? da autonomia integral, a oficializaci? da l?gua e o pedimento de inclusi? de Galicia na Sociedade de Naci?s de Xenebra.No s?ulo XVIII, xorden as voces de denuncia dos chamados "ilustrados", que demostran a s? inquedanza polo subdesenvolvemento de Galicia e ofrecen propostas renovadoras da vida econ?ica, social e cultural. Cr?nse organismos como as Sociedades Econ?icas de Amigos do Pa? e a Academia de Agricultura do Reino de Galicia.

Entre este minoritario grupo de intelectuais, despunta con forza a figura do Padre Frei Mart? Sarmiento, personaxe polifac?ico (naturalista, linguista, bibli?ilo...) que defendeu o uso do galego no ensino, na Administraci? e na Igrexa, isto ? a s? normalizaci? como l?gua propia dos galegos. O contexto socio-pol?ico contrasta coa prol?ica actividade cultural. A sociedade galega dos comezos do XX segu? a se caracterizar pola concentraci? do poder econ?ico en sectores minoritarios, por un sistema agr?ola a?da feudal e por unha crecente emigraci? que ? baleirando o pa?.

Aparecen asociaci?s agrarias que canalizan as protestas sociais e acadan gran resonancia no campesi?do, como foi o caso da "Liga Agraria de Acci? Gallega".

As Irmandades promoveron a elaboraci? de diccionarios e gram?icas,de estubios lingu?ticos e reivindicaron a presencia do galego na Administraci? e no ensino. D?onlle pulo ?actividade editorial nas principais cidades galegas: C?tiga en Ferrol, Lar na Coru?,Alborada en Pontevedra, e moitas outras,ademais de frecuentes secci?s en galego na prensa en castel?. Neste contexto aparece a revista N?, da man de V. Risco, Otero Pedrayo e Florentino Cuevillas, que conforman o co?cido "Grupo N?". A eles l?ase a figura de Afonso Daniel Rodr?uez Castelao.

Os membros de "N?", cunha ampla formaci? intelectual, marcan como finalidade a eliminaci? do lastre folclorista da cultura galega, mediante a s? actualizaci?, normalizaci? e universalizaci?. A revista contaba coa colaboraci? de autores estranxeiros (portugueses, irlandeses, catal?s, franceses...), que a po?an en contacto coas correntes europeas, ademais de traducci?s variadas e artigos, tanto de car?ter cient?ico (arqueolox?, etnograf?, antropolox?, sociolox?...) coma literarios.

A obra literaria destes intelectuais, que recuperan campos como o ensaio, out?galle ?prosa galega un grao de desenvolvemento pleno e integra a nosa cultura no contexto europeo: Arredor de si, Devalar ou Os cami?s da vida, de Ram? Otero Pedrayo e Os europeos en Abrantes e O porco de p? de Vicente Risco, son t?ulos que forneceron a nosa literatura de novas t?nicas de creaci? que se estaban a desenvolver na literatura europea incorpor?dolle tem?icas universalistas, lendarias e ex?icas, urbanas e pensamentos filos?icos.

A feble tradici? do x?ero dram?ico recibiu un pulo coa creaci?, desde as Irmandades, do Conservatorio Nacional de Arte Galega, en 1919, que logo pasa a ser Escola Dram?ica Galega.
Os movementos europeos de vangarda infl?n de maneira importante na producci? po?ica galega. Os autores da chamada "Xeraci? do 25", (Manuel Antonio, Amado Carballo, Bouza Brey) demostraron unha grande vontade de orixinalidade creativa, que pasa polo enfrontamento aberto coas formas tradicionais de poes?.

Merece menci? ?parte a figura polifac?ica de Castelao, cl?ico da literatura galega en t?olos x?eros que cultivou: novela, teatro, narrativa breve e ensaio pol?ico (Sempre en Galiza, obra mestra do pensamento nacionalista galego) e outros titulos que reflicten conxuntamente a s? capacidade como debuxante e literato. A figura de Castelao entra? unha grande significaci? pol?ica plasmada na s? obra ensa?tica e na s? participaci?nactiva e directa na pol?ica do pa? (foi deputado da Rep?lica nas filas do Partido Galeguista).

En 1931 cr?se o Partido Galeguista,que consegue a aprobaci? do Estatuto de Autonom? de Galicia, no que a l?gua galega adquire por vez primeira o reco?cemento de "idioma oficial de Galicia". Este logro importantisimo non chegou a ter aplicaci? na pr?tica por mor do estoupido da Guerra Civil (1936), que supuxo o principio da m?s cr? etapa para as l?guas minorizadas do Estado espa?l.

DA POSGUERRA ? ANOS SETENTA

O remate da Guerra Civil e o inicio do franquismo provocou a desaparici? da l?gua galega da escena p?lica, do ensino e das actividades socioecon?icas. Aqueles que tiveron como ?ica v? o exilio (Castelao, E. Blanco Amor, Lu? Seoane, Rafael Dieste...) foron quen de manteren viva a chama da cultura, do idioma e da identidade de Galicia. O desenvolvemento cultural galego ten agora o seu escenario na Arxentina, Venezuela, M?ico e Cuba, entre outros pa?es.

A situaci? social do galego viuse agravada coa obrigatoriedade da escolarizaci? no nivel b?ico e, posteriormente, coa popularizaci? dos medios de comunicaci?, que ti?n o castel? como ?ico veh?ulo de expresi?.

O contexto adverso non logrou apaga-lo esp?ito do galeguismo, que, timidamente, comeza a se manifestar no ?bito cultural. Pasos decisivos foron a colecci? de poes? Benito Soto, a editorial Bibli?ilos Galegos e o suplemento semanal bilingue do xornal santiagu? La Noche.

A peza clave en que se asenta esta recuperaci? dos usos escritos ?a creaci? da Editorial Galaxia en 1950. Os seus principais promotores, Otero Pedrayo, Ram? Pi?iro, F. Fern?dez del Riego e outros, evidenciaron de novo a validez do idioma galego para calquera x?ero ou tem?ica. Galaxia conv?tese no eixo de diversas publicaci?s peri?icas: Revista de Econom? de Galicia, a revista de cultura e arte Atl?tida, e a de pensamento Grial.

A partir de 1960 vaise producir un conxunto de cambios no eido econ?ico e social que se acompa?n dunha leve atenuaci? da censura.

Exemplos deste aperturismo foron a posibilidade de editar publicaci?s antes prohibidas, a instauraci? da celebraci? por parte da Real Academia Galega do D? das Letras Galegas (1963), a ampliaci? do mundo editorial coa creaci? de Edici?s do Castro, as novas asociaci?s culturais en defensa do galego: O Facho, O Gaio, a Asociaci? Cultural de Vigo…

A Universidade galega non queda ?marxe destas inquietudes e toma parte activa na revitalizaci? da nosa cultura coa creaci? en 1965 da C?edra de L?gua e Literatura Galegas baixo a direcci? de Carballo Calero. Seis anos despois nace o Instituto da L?gua Galega, que v? desenvolvendo unha importante obra investigadora desde a s? fundaci? ata os nosos d?s.

Nos anos cincuenta a producci? literaria galega retoma o seu cami? de forma m?s s?ida. Unha vez m?s foi a l?ica a encargada de inicia-lo renacer literario. Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro, publicado en 1962 representa a li? social e c?ica caracterizadora da poes? dos anos sesenta. Lueiro Rey, Bernardino Gra? e Manuel Mar?, son alg?s dos autores desta l?ica que tenta conxuga-lo discurso pol?ico co literario.

A narrativa galega sofre un baleiro desde 1936 ata 1951, ano en que Carballo Calero publica a s? primeira novela, A xente da Barreira.

Entre os anos 1950 e 1963 grandes autores como ?varo Cunqueiro, Blanco Amor e ?xel Fole, desde as s?s peculiares formas de narrar, crean unha obra de reco?cida altura universal.

Na d?ada dos sesenta Gonzalo Mourullo, M?dez Ferr? e Carlos Casares, entre outros, fanse eco das innovaci?s da literatura europea, e constit?n o que se deu en chamar "Nova Narrativa", movemento renovador e revitalizador da nosa prosa.

O momento actual

A restauraci? da democracia abre novos horizontes para a literatura galega, que chegar?a se-lo ?bito sociocultural m?s normalizado. Por primeira vez en moitos anos voces femininas como as de Pilar Pallar? ou Luz Pozo Garza, ?beira de novos enfoques, coma os do grupo Rompente o culturalismo de Rodr?uez Baixeras, dan paso a unha nova e forte producci? po?ica.

A narrativa, un dos x?eros deficitarios en canto ?producci? literaria nos comezos do s?ulo XX, comeza un per?do de grande producci?, de m?s ampla trascendencia social e, sen d?ida, de maior proxecci? estatal e internacional. Autores como Alfredo Conde, Carlos Casares, Suso de Toro ou Manolo Rivas conv?tense en ?itos de venda e as s?s obras son traducidas a outros idiomas... Paralelamente, afi?zanse novos x?eros e posibilidades narrativas coa consolidaci? da chamada novela negra, narrativa er?ica, westerns, thriller, etc... ademais de consolida-lo x?ero chamado novela hist?ica que, desde os comezos do s?ulo XX, dera exemplos moi escasos.

Contra fins dos sesenta e comezos do setenta a producci? dram?ica galega experimentou fondas transformaci?s que obrigan ?convivencia dun teatro ruralista con tendencias xa marcadas desde a inmediata posguerra por autores como ?varo Cunqueiro ou Carballo Calero. Ser?a partir dos setenta, como dixemos anteriormente, cando emerxe a xeraci? nucleada ?redor da Mostra de Teatro de Ribadavia (Vidal Bola?, Euloxio Ruibal, Manuel Lourenzo) ?que hai que sumarlle a achega de novos autores como Xavier Lama, Xes? Pis? ou Candido Paz?nos comezos dos anos 90.

O x?ero ensa?tico, que botara a andar coas obras de Vicente Risco ou Ram? Pi?iro consolidouse arredor dos anos setenta, gracias ?cal na actualidade contamos con traballos que abranguen un amplo abano tem?ico: pol?ica, econom?, teolox?, arte, m?ica, filosof?, l?gua, literatura, historia...

Non debe quedar ?marxe da historia da literatura galega aquela producci? destinada ? m?s novos. Cada ano son m?s os libros de literatura infantil editados e traducidos, e m?s tam? os premios que reciben os nosos escritores a nivel estatal e internacional. Entre todos eles, detacamos a Fina Casalderrey, Agust? Fern?dez Paz, Ant? Cortizas, Marilar Aleixandre ou Xabier P. Docampo.

?prestixio do noso idioma contrib?n outro serie de factores como, por (exemplo, a traducci? para o galego de obras de dimensi? universal, proceso principiado nos comezos deste s?ulo polos membros da Xeraci? N? e por figuras sobranceiras como Aquilino Iglesia Alvari? durante a posguerra. ? traducci?s realizadas nos anos setenta por X. M. Beiras ou X.L. Franco Grande, debemos incorporar aqueloutras que, gracias ? axudas concedidas polo Goberno galego, se realizan de textos cl?icos e modernos do m?s escollido da literatura mundial. P?ese ler en galego a Biblia, Homero, Catulo, Cicer?, Dante, Petrarca, Shakespeare, Cervantes, Goethe, Conan Doyle, Verne, Camus, Sartre, Joyce, Sallinger, e un longo etc?era.

Co r?ime democr?ico Galicia conv?tese en Comunidade Aut?oma, tendo como l?guas oficiais o galego e o castel?. Paralelamente ?instauraci? dunha lexislaci? reguladora dos usos do idioma, cumpr? a elaboraci? dunha l?gua est?dar. O Instituto da L?gua Galega, creado en 1971, e a Real Academia Galega propo?n en 1982 as Normas ortogr?icas e morfol?icas do idioma galego, que acadan o car?ter de oficiais coa promulgaci? da Lei de Normalizaci? Ling?stica no ano 1983, e que foron ampliadas, con m?imas variaci?s, no ano 1995.

A Real Academia Galega, ?ica entidade rectora en cuesti?s ling?sticas, renovou e diversificou as s?s ?eas de estudio, f?a de cuesti?s puramente normativizadoras. Dentro desta ampliaci? dos seus ?bitos, a Academia funda o Seminario de Socioling?stica, entidade encargada da elaboraci? do Mapa Socioling?stico de Galicia (MSG), en colaboraci? coa Conseller? de Educaci? e Ordenaci? Universitaria. O MSG ?un traballo moi preciso e sen d?ida de vital importancia para termos un co?cemento fiable da situaci? que atravesa a l?gua.

Pola s? banda, o Instituto da L?gua Galega (ILG), que ten asinados convenios de colaboraci? coa Conseller? de Educaci? e Ordenaci? Universitaria desde o ano 1983, completa progresivamente os diferentes volumes de que consta o Atlas Ling?stico Galego (ALGA), o m?s completo e moderno estudio de dialectolox? de toda Europa. Al? disto o ILG enc?gase de elaborar ferramentas inform?icas, vocabularios tem?icos, estudios dialectol?icos, de grande importancia para o futuro da nosa l?gua.

A constituci? do Centro para a Investigaci? en Humanidades "Ram? Pi?iro" en 1993 sup? un fito importante nesta evoluci? progresiva nos estudios sobre a nosa l?gua. Este organismo, dependente do Goberno galego, realiza proxectos de moi diverso tipo como diccionarios de fraseolox? ou de literatura, vocabularios tem?icos de diferente tipo, edici?s facsimilares ou un sintetizador de voz. Al? disto, o Ram? Pi?iro puxo en marcha o proxecto Termigal, centrado na elaboraci? de traballos terminol?icos nos campos cient?ico e t?nico.

A fixaci? oficial dos top?imos galegos que, segundo se disp? no artigo 10.1 da Lei de Normalizaci? Ling?stica ter? "como ?ica forma oficial a galega", ? un dos grandes avances deste per?do. A elaboraci? do Nomenclator, documento que recolle os t?onimos oficiais de Galicia, supuxo un arduo esforzo de investigaci? debido ?cantidade inxente de pequenos lugares espallados pola nosa xeograf?.

? portas do s?ulo XXI a nosa l?gua segue a se manter viva, protexida pola lexislaci? vixente e cun elevado n?ero de falantes. S?resta, pois, facermos cami? tomando como exemplo o teimudo labor daquelas persoas que, dentro e f?a de Galicia, nunca deixaron de fomenta-la contribuci? cultural do pobo galego ? mundo.

 FONTE DE INFORMACI?: www.dialetrasgalegas.com

VOLTAR A:  17 DE MAIO: D? DAS LETRAS GALEGAS