PROVINCIAS GALEGAS: DE SETE A CATRO
De cinco a sete provincias:
A Galicia Moderna comeza no 1480 e aparece estructurada en cinco "provincias":
Santiago, Betanzos, Lugo, Mondo?do e Ourense. Estas eran as ?icas
cidades de Galicia e, polo tanto, as ?icas favorecidas co dereito de
representaci? na "Xunta do Reino". Esta divisi? persiste ata mediados do
s?ulo XVI.
Tui e A Coru? acadan o acceso ?Xunta do Reino. nacen as?as sete
provincias de Galicia, a?da que ser? m?s exacto falar das sete cidades que,
cos seus representantes, procuradores ou deputados integran dende ent? a Xunta
ou Deputaci? do Reino.
O territorio que abarcaba cada unha destas sete provincias non estivo en
principio fixado de forma precisa. S?no s?ulo XVIII se abordou a s?
delimitaci?.
Estas eran desiguais en extensi?, poboaci? e n?ero de vilas. Frecuentemente s?se comparar as vellas sete provincias coas actuais nacidas do constitucionalismo pero temos que dicir que o seu sentido ?moi diferente. Galicia, no s?ulo XVIII, ?un reino e como tal estruct?ase e goberna baixo formas t?icas do Antigo R?ime.
Por iso f?ase de Galicia como provincia a?da que mellor ser? denominala reino-provincia, desta forma as sete provincias hist?icas perden transcendencia. Estas sete "provincias" son a extensi? xurisdiccional abarcada por cada unha das cidades que te?n procurador na Xunta do Reino.
ANTIGO MAPA DE GALICIA
Necesidade dunha verdadeira divisi? provincial de Espa?
Coa invasi? napole?ica e a subseguinte reacci? popular espa?la, chega a hora
de convocar Cortes. No caso de Galicia pres?tase a cuesti? de a qu? se deb?
chamar a Cortes, ?asumir? este papel representativo a vella Xunta do Reino? O
levantamento popular creara xa os seus instrumentos de representaci? e goberno:
As Xuntas Revolucionarias.
Galicia contaba xa no 1808 cunha Xunta Suprema abocada agora a se converter no
instrumento b?ico para a representaci? de Galicia nas Cortes de C?iz. Esta
Xunta non monopolizou a presencia galega nas Cortes, sen? que se arbitrou un
sistema mixto que daba acceso tam? a deputados escollidos polas cidades e polas
vellas provincias: Xunta, cidades e "provincias" formaron a representaci?
galega nas Cortes de C?iz, ampli?dose as?a representaci? ata agora vixente.
Mais isto era tan s?algo temporal. Unha vez restaurada a normalidade en Espa?
e expulsado o invasor e preciso imaxinar un procedemento novo.
?ent? cando se dese? un instrumento de
representaci?:
A PROVINCIA. ?preciso dividir racionalmente o territorio espa?l en
provincias que ser? a base da futura representaci? e Cortes. Divisi?
provincial e Cortes conv?tense as?en elementos inseparables que se xustifican
mutuamente.
Este radical cambio vai afectar ?vello instrumento de representaci? galego, a
Xunta do Reino e a arcaica divisi? en cidades cabeza de provincia. Estes
elementos est? chamados a desaparecer. Pero a Constituci? de C?iz foi incapaz
de afrontar unha operaci? tan complexa e todo foi aprazado. Galicia a?da viviu
moito tempo considerada como unha provincia- reino perdurando a s? vella Xunta
como canal de representaci? dos intereses galegos ante as Cortes ata 1834.
Divisi? de
Galicia en catro provincias
As Cortes comezaron pronto os seus traballos para a divisi? provincial
ordenando levantar a Carta Xeogr?ica de Espa? imprescindible para unha exacta
delimitaci? territorial. Cr?se a Comisi? Especial de Divisi? do Territorio
(1820). O resultado do decreto en 1822 foi a divisi? de Galicia en catro
provincias: a Coru?, Lugo, Ourense e Vigo (fixada nesta cidade a capital
provincial tras longa discusi?):
Configuraci?
definitiva do territorio galego
Pero un novo retroceso na consolidaci? da divisi? provincial galega op?ase no
1823. V?vese ? vellas instituci?s. Galicia volve a concibirse como unha
unidade provincial.O Real Decreto do 30 de Novembro do 1833 consolida a
partici? de Galicia en catro provincias cun cambio substancial: O traslado da
capitalidade de Vigo a Pontevedra. Esta divisi? de 1833 resulta bastante
equilibrada. As provincia galegas eran relativamente parellas en extensi? e
a?da en poboamento. Dende estas datas a divisi? provincial de Galicia non
sofre modificaci?. A extensi? fixada no 1833 ?a actual:
A Coru? : 7.876 km2
Lugo : 9.881 km2
Ourense: .7.278 km2
Pontevedra: 4.477 km2
As provincias van vivir durante todo este s?ulo unha profunda mutaci? do seu
car?ter que vai dende a s? inicial configuraci?, como instrumento
centralizador ?servicio dunha administraci? racional regular e eficaz, ata a
s? definitiva personificaci? como entidades locais.
Fronte a esta divisi? provincial do territorio galego houbo intentos de
superaci?: un deles foi o sistema auton?ico do estatuto do 1936. Outro foi o
suscitado polo Real Decreto do 18 de Decembro do 1913 polo que autoriza a
constituci? de Mancomunidades Provincias.
A?da tendo en conta estes intentos de superaci?, a divisi? f?ica do
territorio operada no 1833 non vai experimentar ningunha modificaci?.
- BIBLIOGRAF? CONSULTADA: "Historia de Galicia", Ram? Villares.