O GALEGO, LINGUA ROM?ICA
(Extractado de: Manual de ensino LINGUA - 7? EXB de X.Alberto Platero
Varela, X.Lu? ?varez Freire,Modesto Hermida Garc? - Editorial Galaxia /
Ediciones SM )
A lingua de Roma
F?ate:
A lingua de Roma, o lat?, ?a nai das linguas actuais da Pen?sula
Ib?ica, ag? do euskera ou idioma basco. 0 portugu?, o castel?, o catal?, o
galego te?n un mesmo nacemento: o lat?.
O lat? ?a lingua patrimonial do galego.
Territorios onde se falan linguas romances
Desenvolvemento do lat?
?Como foi que o lat? se desenvolveu diversamente en Galicia e Por-tugal, en
Castela e en Catalu??
Ha? varias respostas a esta pregunta, pero podemos sinalar d?s principais:
a) Para fala-lo lat?, os habitantes celtas do noroeste non ti?n a mesma
disposici? que os falantes iberos do Centro e do Mediterr?eo, en especial,
para pronunciaron determinados sons e expresi?s.
b) A historia da ldade Media, coa presencia de pobos Germ?icos e ?abes: desde
o s?ulo X, Castela actuou coma unha cu?, impedindo os contactos ling?sticos
entre o oeste (Galicia e Portugal) e o leste (Catalu? e Va- lencia), e espallou
cara ?sur a fala castel?que, nacida en Cantabria, era m?s innovadora c?
outras falas de orixe latina.
-
Palabras celtas e mesmo preceltas, m?s vellas c?lat?, est? a?da hoxe vivas no galego:
Preceltas: lousa, morea, veiga, cotareto, curuto, toxo ... Celtas: amieiro, burato, alpendre, cam?o, tona, touci? ...
-
Da presencia de suevos e visigodos (s?ulos V-Vili) mant?ense vivas no galego actual algunhas palabras xerm?icas: broa, pouta, tr?ar, espeto, ga?r, rifar, roubar, roupa ...
-
Da presencia dos pobos ?abes permanecen vivas no l?ico galego: alfaia, adival, ace?e, alvanel, tarefa, azucena, cirolas ...
-
A lingua grega tam? deixou palabras na nosa lingua, algunhas porque xa estaban asimiladas polo lat?, outras porque se introduciron despois: crego, moste?o, orfo, caixa, berberecho ...
O galego, lingua moderna
Sobre o estrato patrimonial do lat?, a lingua galega vaise enriquecendo pola necesidade de ?les darmos nome a cousas e situ'aci?s novas.
As palabras novas dun idioma ch?anse neoloxisrnos. Son neologismos, por exernplo: l?er, televisi?, v?eo.
Se coll?o-la palabra que necesitamos doutra lingua viva, temos un empr?tito ling?stico. Os empr?titos levan o nome da lingua da que proceden.
Anglicisrnos (ingl?): g?squi, tenis ..
Galicismos (franc?): xard?, casete ...
Castelanismos: bocadillo, tortilla ...
Lusismos (portugu?): xanela, sarao...
Os empr?titos innecesarios, porque a lingua galega disp? dunha palabra axeitada ou dun medio m?s xusto para creala, ch?anse barbarismos. Estas verbas alicas introd?ense no galego polo desco?cemento do l?ico por parte do falante. Hoxe, a nosa lingua vese invadida por palabras inglesas e castel? que a estragan: fans, conexo, pub, lexos ...