A ESPI?

(Manuel Curros Enr?uez)

I

Pra que vos fale esta noite 
met?onme certo empe? 
e un pouco a falarvos ve?, 
si hai por eiqu?quen me escotte.

Anos fai que nos ri?s 
levo cravada unha espi?, 
e como me doia a?a 
vouna quitar diante v?.

Si mentres ma arrinco berro,
disimulaime a molesta:
l?ase a besta i ?besta, 
?ferro, e qu?xase o ferro.

Moito non se han de alegrar
de ver que inda te? alentos
os que beberon os ventos
para facerme calar.

Mais deses que, aqu?chegado, 
con gaita me recibiron
e cando enteiro me viron
quixeron venne aforcado;

deses, con almas de can, 
que coidan, na s? insolencia, 
que se merca unha concencia 
por catro codias de pan;

deses que medrando vin
dos abusos do poder 
a xornal quixeran ter 
un c?plice mudo en min;

deses pra quen todo enteiro
o orden moral ?un nagocio, 
a cubiza un sacerdocio
i o millor Dios o di?iro;

deses pra quen fun mamb?nbsp;
cando era m?s espa?l
i enchen cos mamb? o fol, 
ida xa Espa? de eiqu?

deses entre quen semeei 
semente de paz i amor 
pra coller un deshonor
por cada gran que ceibei;

deses que na loita cega 
que descontra min trabaron
hastra matar non pararon
a probe terra gallega;

deses que cando a fundei
ofrec?onme a s? caixa
e... d?onseme de baixa
cando a cobrarlla mandei;

deses que de rabia cheos
da porta me despediron
e abr?onma cando viron
que ma abr?n os alleos;

deses que na ?oca vella
dixeron de min horrores
en papeis de d?s coores:
alaranxada e vermella...

(que pra eso a nosa bandeira
serviu na s? man odiosa:
pra erguerse ante a xente nosa
e arriarse ante a extranxeira);

deses que, o nome calando, 
non me quero eiqu?ocupar:
quen as fai ten que as pagar,
?i eses xa as est? pagando!

II

O amigo que me convida
a cantar nesta velada,
pesante de ver calada
a mi? Musa ferida,

quer que vos diga as raz?
por que non sallo nin entro
na Ben?ica, no Centro
e nas gallegas reuni?.

Seg? el, fuxindo ?trato 
dos peisanos que me queren
doulles pe pra se ofenderen 
e pra terme por ingrato.

quen conoce a mi? hestoria 
e sen m?etos me ergueu; 
quen dende que os deprendeu
trai meus versos na memoria;

quen onde se me aldraxou 
sacou a cara por min, 
e cando un couce coll? 
deulle el sete a quen mo dou,

ten lex?imo direito, 
posto que o amor fai vasallos, 
? m?s finos agasallos 
dun nobre e fidalgo peito..

Fala ben quen as?fala
i eu, coberto de rebor, 
nada te? que repor, 
que ? veces calar ?gala.

?Son algo ingrato, ?verdade! 
Mais pode decir en cru
que na mi? ingratit?nbsp;
non entrou nunca a vontade.

Xornaleiro do porvir, 
decote sobre o meu tallo, 
eu vivo do meu traballo
e traballo pra vivir.

I as? a un xomaleiro tal 
que non agarda milloras 
nin da rebaixa das horas, 
nin do aumento do xomal;

os que non ten casas nin tendas, 
nin merca papel do Estado, 
nin d?di?iro ?fiado, 
nin cobra foros nin rendas,

a deixar o seu mester
non o podedes forzar,
si ?que non o quer? matar
do que non quer? morrer...

e son eles dende ent?,
xefes da obreira milicia,
?os que han de alzar a Xusticia
por c?ula da creaci?!

Pra a mi? pedra labrar
nin forza nin tempo sobra,
e debo dar fin ?obra
antes de se o sol deitar.

III

A?xa tendes as raz? 
por que non sallo nin entro 
na Ben?ica, no Centro 
nin nas gallegas reuni?s.

?Nin para que me queredes 
nestes lugares? ?Eu lixo! 
Botoume deles quen dixo 
que iba ?esculca de mercedes;

botoume quen dixo un d?
que nos seus ricos estrados 
est? de m?s os letrados, 
a M?ica i a Poes?.

botoume (?que patrio apego!) 
quen sentou, perfidarnente,
que do Centro o presidente 
non precisa ser gallego.

Cando esta infamia escoitei
sa?; fixen, no momento, 
de non volver xuramento
e cumpr? o que xurei.

?Quer? que falte ?xurado? 
Pendurai daqueles muros 
as copias dos homes puros 
que te?n ?Patria honrado:

os nosos historiadores 
e sabios naturalistas; 
nosos prezados artistas, 
poetas e pensadores.

Adornade aqueles teitos
que o pincel galaico esmalte, 
con frisos onde resalte 
a lenda dos nosos feitos.

Onde, dun sol que feitice
? raios fecundadores,
reventen de aroma as frores
i a froita en mel se esnaquice;

onde fumegue o casar, 
onde, cal os desposados 
no leito nupcial deitados,
dorma a terra e estronde o mar.

Facei que cando visite 
o sal? da biblioteca, 
quen al?leva a alma seca 
tope a fe que o rezusite,

Lendo ?Sabio Rei, Mac?, 
Feixoo, Colmeiro, Pondal, 
Pastor Diaz, a Areal, 
Rosal? e mais Murgu?.

Facede da nosa quinta
un lugar onde o doente 
da muiler i o fillo ausente 
as extra?zas non sinta.

Facede que os emigrantes
que aqu?chegan en precura
do que lles nega a man dura
dos seus duros gobernantes,

topen bo consello en n?,
carid? agarimo, acobos,
?pra que non caia entre lobos
quen fuxe de entre ladr?!

Facede, en fin, que os que vamos 
sin patria a rodar o mundo, 
con lazos de amor profundo 
unha eiqu?de irm?s te?mos,

onde, for cal for a sorte 
que nos trazar nosa estrela, 
xa que outra non temos, ela 
nos peche os ollos na morte.

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 

Nada vallo e nada son;
e tan ben f?a cal dentro,
si eu te? entrar no Centro
ser?con esa condici?.

E inda a po?r outra chego
aqu? didiante da xente:
?non terei por presidente
a quen non nacer gallego!

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 

F?guese en festas rumbosas, 
bailas, troulas e parrandas, 
quen vai, cal santo nas andas,
un chan trillando de rosas.

Perde o tempo en vaguexar 
quen pense que nesta vida 
toda a brega est?contida 
entre un almorzo e un xantar.

Eu, que convencido estou, 
vendo esta tracamundana, 
de que a gran misi? humana 
inda se non comenzou;

cada vez que a soias penso
como inda entre as multitudes
soben ?pau as virtudes
?crime qu?mase incenso;

que oio tanto zorro listo
falar do chan adorado
despois de telo entregado
cal fixo Xudas con Cristo;

que ?trav? dos longos mares
vexo poboaci? enteiras
deixar as patrias ribeiras,
os doces nativos lares,

para ir pidindo por Dios
?negro pan forasteiro,
mentres se adona o usureiro
das terras de seus av?;

cando vexo escurecidos
os var? m?s sinalados
e acolleitos e louvados
os treidores i os bandidos;

cando se cuspe na testa
onde a luz do xenio arde,
e c?guese ?do cobarde
o loureiro en vez da xesta;

cando o fin da patria asoma;
cando a raza se aniquila
e peta a lanza de Atila
de novo ? portas de Roma.

debo espreitar os cami?s... 
debo aspilleirar os portos...,
?gardar as tumbas dos mortos
i os berces dos pequechi?s!

Dios, a quen prougo deixar 
moitas cousas incompretas, 
imp?olles ? poetas
o deber de as terminar.

IV

E abonda xa de poes?.
M?s que decirvos non sei, 
sen? que non reneguei 
da mi? casta hastra o d?.

Dende que en Cuba surx?
o mesmo fun do que son:
nin troquei o coraz?
nin a concencia vend?.

O que ?xusto defend?,
non me negeui ?raz?;
loei o que entendo bon,
o que malo, combat?.

Se na vella lei viv?
e se loitei con tes?,
haio de decir por min
verme tornar pra o terr?
cos mesmos cartos que vin.

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

?O terr?! ?Ai! ?A alde?a
onde se nace e se crece,
que inda de lonxe parece
que nos acena e abumi?!

?O terr? que cobre os ?os
dos vellos que abandonamos,
e que con fondos recramos
chamando est? polos nosos!

?O terr?! Se a sorte cruel
me fai o mundo deixar
f?a del e do meu lar,
gallegos, ?levaime a el!
?Al?podrei descansar!

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Catro cosuas me ensinou
meu pai, que dios te? en groria,
e pois v?enme ?memoria,
aqu?por remate as dou:

"O millor vi?, o da adega;
a millor carne, a da alcatria;
a millor terra, a da patria;
?a millor patria..., a gallega!"

("Aires da mi? terra", 1880)