Ben-Cho-Shey (Jos?Ramon Fernandez-Oxea)
por Prudencio Vivero
Extraido da web www.culturagalega.org
Entre os galegos que merecen o cualificativo de pol?rafo Ben-Cho-Shey figura en
lugar sobranceiro. Historia, etnograf?, xeograf?, her?dica ou xeograf?, de
todo sab? moito e ben. Mais se tivesemos que buscar unha soa palabra para
definir a este ourens? ilustre nada mellor que a de galeguista.
Don Xos?Ram? Fern?dez-Oxea nace en Ourense en 1896. No ano 1915 remata os
seus estudios de mestre de ensino primario, dedicaci? que ocupar? a vida
profesional do noso protagonista desde 1925, ano no que aproba as oposici?s a
mestre nacional. Fern?dez-Oxea foi mobilizado como soldado para a guerra de
Marrocos, foi precisamente no norte de ?rica onde, en 1922, nacer? o seudonimo
co que ser? co?cido o resto dos seus d?s. En efecto, Ben-Cho-Shey foi a
sinatura que empregou para as s?s cr?icas de guerra enviadas ao xornal de
Ourense La Zarpa, dirixido por Basilio ?varez.
Como mestre exerceu a s? profesi? en Cari? e m?s tarde en Sta. Marta
de Moreiras (Ourense), parroquia que se converter? en obxecto de exhaustivos
estudios etnogr?icos que o autor publicar? en 1969. No ano 1935 ingresou por
oposici? no Corpo de Inspectores de Ensino Primario, posto que desempe?r? ata
a s? xubilaci?. Establecido en Lugo, presidir? nesta cidade o Partido
Galeguista, s?bolo do seu compromiso pol?ico. A chegada do franquismo trouxo
para Ben-Cho-Shey importantes cambios; en 1937, e como represalia pola s?
vencellaci? galeguista, foi trasladado a C?eres, non sen antes ser suspendido
de emprego e soldo por tres meses. M?s tarde desenvolver? tam? a s?
profesi? en Toledo.
A vida de Ben-Cho-Shey estar? tam? moi vencellada a Madrid. Nesta cidade
levou a cabo un importante labor cultural, ademais de ser mentor e protector de
moitos mozos galegos estudiantes na capital do Estado (Xes? Alonso Montero ou
Xos?Lu? M?dez Ferr?, ser?n exemplos destacados). As? Ben-Cho-Shey axudou ?
fundaci? de colectivos como o Grupo Brais Pinto, que tanto contribuir?n ao
rexurdir pol?ico do galeguismo na post-guerra. Fern?dez-Oxea foi tam?
directivo do Centro Galego de Madrid, posto desde o que levou adiante
interesantes actividades culturais.
Ben-Cho-Shey foi autor dunha obra escrita de grandes dimensi?s. Sen d?ida,
as investigaci?s hist?icas, etnogr?icas, her?dicas, etc., ocupan grande
parte dos seus libros publicados. Mais, Ben-Cho-Shey destacou igualmente pola
s? obra literaria, tanto en prosa (Andr?enas, 1954) como en verso (A ducia do
frade, 1966), sen esquecer as s?s colaboraci?s xornal?ticas, reflectidas en
centos de artigos en xornais galegos. Membro correspondente de diversas
Sociedades e Academias (entre elas a da Historia); recibir? ao longo da s?
vida numerosos premios e homenaxes, a destacar a medalla Castelao en 1986. Este
grande home comprometido decote con Galicia falecer? en Madrid no ano 1988.
Malia a importancia da s? obra, a figura e a personalidade de Ben-Cho-Shey son desco?cidas para o grande p?lico de Galicia. Fronte a outros homes da s? xeraci?, tales como Castelao, Otero Pedrayo ou Florentino Cuevillas, a presencia do noso protagonista non chega aos galegos coa mesma intensidade. Na procura das raz?s deste esquecemento pensamos que as li?s dun artigo do propio Ben-Cho-Shey, publicado na revista Lar de Bos Aires en 1951, ofr?ennos a chave:
"Poucas vegadas se ter?dado na Historia un caso tan ins?ito,
tan desgraciado e tan triste como o de Galicia. Eu confeso que non conozo outro
pobo que como o galego faga unha tan completa renuncia da s? persoalidade nin
renegue tan radicalmente de todo canto representa o seu xeito de ser: dos seus
costumes, dos seus bailes e, ? sobre todo !, da s? fala. O caso de Galicia ?o
caso inaudito dun pobo en dimisi? colectiva de canto ten de seu e o
caracteriza."
Intuici? non lle faltaba a Fern?dez-Oxea pois, con visi? certeira,
inclu? no seu epitafio a seguinte advertencia: "Nota: quedan suprimidas t?alas
homenaxes post-mortem, porque as cousas ou se fan ?seu tempo ou non se fan".
Non se pode negar que Ben-Cho-Shey foi un home brillante ata o final.