Reparación inversores tensión energia solar Valencia

Galicia espallada

Unha recolleita da cultura galega

Literatura, historia, arte, música, gastronomía, galeguismo, tradicións, lendas, costumes, emigración

?memoria de Manuela Via? (1929-2013)

Oficios artesanais: o encaixe de camari?s

CAMARI?S

No centro da Costa da Morte, a 50 km da Coru? e a 81 Km de Santiago de Compostela, at?ase Camari?s, a capital europea do encaixe. Ocupa unha pen?sula que pecha polo norte a r?, e que leva o seu nome.

O municipio de Camari?s ?eminentemente costeiro e mari?iro. Ocupa unha pen?sula con d?s caras completamente distintas: unha que mira cara ?mar aberto e ofrece a estampa m?s abrupta da Costa da Morte, e a outra, e a que mira cara ?r? e ?un remanso de tranquilidade.

Camari?s ?a vila do faro Vil?,  e precisamente foi chamada por un poeta como "Pombi? do Vil?". Nas s?s r?s e prazas a?da seguen a traballa-las "palilleiras". Camari?s ?moi co?cida polos seus famosos encaixes de palillos.

Definici? do encaixe

Encaixe de Camari?sDenom?ase encaixe a un tecido decorativo de f?s finos (metal, seda, li?, algod?, etc.), e que se fabrica con agulla e palillos ou ben a m?uina, sen ter outro tecido ou rede independente que lle sirva de apoio.

Dentro desta ampla definici? de encaixe podemos dicir que o encaixe de Camari?s ?un encaixe de palillos realizado a man entrelazando f?s sobre unha almofada seguindo un debuxo previamente realizado en cart? ou picado. 

Dentro dos distintos tipos de encaixe existentes, o de Camari?s consid?ase de tipo "guipur". Ch?ase as?pola profusi? de puntos de guipur (zurcidos) nos seus dese?s.

Orixes do encaixe

A orixe do encaixe poder? estar nos entrecruzados das primeiras redes e mallas que os nosos antepasados comezaron a tecer para a pesca ou a captura de animais. 

Nas culturas antigas de Oriente apareceron as primeiras representaci?s de f?s entrecruzados formando mallas nos vestidos. ?pobo asirio, con moita afecci? ?uso de bordados e outros adornos para teas, atrib?selle a paternidade da pasamaner?, que ser? logo o comezo do encaixe. Estas t?nicas pasaron ? gregos, sendo despois introducidas en Venecia durante o Imperio Bizantino. Os ?abes tam? contribu?on a estender estas t?nicas na s? expansi? cara occidente polo norte de ?rica, despois do s?ulo VII. 

Na Pen?sula Ib?ica s?ese que xa o pobo "?ero" realizaba traballos de pasamaner?, como quedou demostrado nalgunha das s?s esculturas. 

A entrada do encaixe propiamente dito na Pen?sula realizouse a trav? de varias v?s: coa chegada dos ?abes, a partir do s?ulo VII; nas relaci?s comerciais con Oriente ou a trav? do Cami? de Santiago, v? que contribu? ?troco cultural da Pen?sula co resto de Europa. 

A verdadeira expansi? do encaixe polos pa?es do occidente europeo prod?ese a partir do s?ulo XVI, cando se publican varios libros de patr?s, dos que se fixeron edici?s en franc?, alem? e ingl?. No s?ulo XVII, Francia deulle un grande impulso a esta arte coa creaci? de varios centros de fabricaci? en distintas cidades do pa?, que decaen despois de estala-la Revoluci? Francesa, a finais do s?ulo XVIII. En Espa?, a arte do encaixe atinxe grande desenvolvemento durante o reinado dos Austrias e, posteriormente cos Borb?s.


Introducci? do encaixe en Galicia

Para explica-la introducci? do encaixe en Galicia, bar?lanse varias hip?ese. Unha ?a chegada por mar, na que o encaixe foi tra?o por alg?s dos pobos que se achegaron ? nosas costas polas s?s rotas comerciais,  como aconteceu cos fenicios, gregos, venecianos ou normandos. Outra explicaci? ?a que o profesor Filgueira Valverde defende: a introducci? do encaixe en Galicia foi a trav? dos emigrantes irlandeses do s?ulo XVI. Tampouco se pode nega-la influencia que tivo o Cami? de Santiago na expansi? da cultura e as artes. 

O encaixe non foi unha artesan? exclusiva da Costa da Morte, sen? que se practicou ?longo de toda a costa galega, desde Viveiro ata A Guarda. O feito de que se conservase nesta zona pode ser debido ?illamento ?que estivo sometida, e que permitiu que o sistema de econom? tradicional perdurase ata m?s tarde. Os cartos que se obti?n coa venda do encaixe serv?n de complemento ?d?il econom? das familias campesi?s e mari?iras. 

Palilladas

PalilleiraDespois de pasados os meses de ver? e rematadas as faenas do campo, era cando se dedicaba m?s tempo a palillar, polas noites, sobre todo. A partir das oito e ata as doce ou unha da ma?, as palilleiras xunt?anse en grupos nun local da casa dunha delas repartindo, entre todas, os gastos de luz. Sentadas no chan, cos p? cruzados nun banco longo onde apoiaban as s?s almofadas, pasaban as horas movendo os seus palillos, ?mesmo tempo que comentaban as novidades do d?, contaban contos ou cantaban, para pasar mellor o tempo. 

Pero as palilladas tam? serv?n como escolas de aprendizaxe. De a?o seu nome de "escolas", para as nenas que se iniciaban no oficio e de centros de diversi? e namoro, xa que a elas acud?n os mozos solteiros a mocear. Os s?ados organiz?anse bailes de pandeireta e no entroido recobraban unha grande animaci?. 

Precisamente a esta relaci? de amor?s coas palilleiras fan referencia estas canci?s populares:

Palilleira que palillas
no cord? da almofada,
dime ti, palilleiri?,
a quen tes palabra dada. 

O amor da palilleira
non o queiras meu irm?,
porque leva todo o d?
sempre sentada no chan. 

Eu nac? en Camari?s,
unha vila mari?ira
onde te? os meus amores
cunha nena palilleira. 

Hai documentos que afirman que na bisbarra da Costa da Morte xa se fac?n encaixes a finais do s?ulo XV. Pero ser?nos s?ulos XVIII e XIX cando o encaixe galego atinxa un grande desenvolvemento, estend?dose pola Pen?sula e por pa?es de Sudam?ica. 

O oficio de palilleira era un dos m?s abundantes entre as mulleres galegas. O f? que se utilizaba proced? do li? que aqu?se sementaba. 

No ano 1921, o importe de todo o encaixe vendido na provincia de A Coru? foi dunhas 3 mill?s de pesetas, export?dose a maior parte ?illa de Cuba. Dedic?anse a esta labor preto dunhas 20.000 persoas, entre mulleres e nenas. A crise do comercio do encaixe en Am?ica, que comeza a finais dos anos vinte, fai que a venda exterior case desapareza, ficando reducida a pr?tica desta artesan? ?bisbarra da Costa da Morte.

A posible comercializaci? do encaixe a trav? do porto de Camari?s converte a esta vila no centro encaixeiro desta bisbarra e de Galicia, a?da que os principais exportadores estivesen nas vilas de PalillosPonte do Porto, dentro daquel concello e en Mux?. Despois dunha etapa cr?ica a pr?tica desta arte estivo a punto de desaparecer debido ?transformaci? social que se estaba a vivir, ?incorporaci? da muller ?mundo do traballo, ? emigraci? a Europa ou ?pouco valor que se lle daba a este tipo de artesan?. 

Nembargantes, nestes ?timos anos, comezou un novo rexurdir que abriu un cami? de esperanza para que non desapareza esta tradici? que tantos anos se practica nas aldeas e vilas desta bisbarra costeira. 

A esta recuperaci? contribu? moito a presencia do encaixe en exposici?s, mostras ou feiras de artesan? que se realizaron dentro e f?a de Galicia, que levaron a que importantes dese?dores de moda incorporasen este producto ? seus modelos. 

A organizaci? na vila de Camari?s, a partir do ano 1991 da Mostra do Encaixe de Palillos, marcou un novo feito hist?ico na expansi? desta artesan?. Nun dos seus folletos recoll?se desta maneira a finalidade da mostra devandita: "os obxectivos da feira son a promoci? e a difusi? do encaixe, o encontro de t?olos sectores relacionados con esta artesan? e o cambio de ideas, dese?s, materiais, t?nicas entre artes?s espa?is." 

Na actualidade segue a ser esta vila de Camari?s a que concentra a maior parte da actividade do subsector encaixeiro e a pesar de que non hai un censo actualizado , p?ense estimar en m?s de 3.500 o n?ero de mulleres palilleiras.

 

 

M?ica Beatriz Su?ez Groba 

Bibliograf? consultada: "galicia 2000: Cultura popular", Xunta de Galicia.

 

 

VER M?S TEMAS DA NOSA CULTURA: ENTRA AQU?/a>